Afgelopen week verscheen het  bericht dat een nieuw wetsvoorstel ingaat op de mogelijkheid voor politie en justitie om gebruik te maken van de weefsels die bij ziekenhuizen liggen opgeslagen, voor het opmaken van een DNA-profiel van een persoon.

In uitzonderingssituaties, dat wel. Er moet sprake zijn van een zeer ernstig delict, de betrokken persoon moet niet beschikbaar zijn om zelf DNA af te staan, door vermissing, vlucht of overlijden (en reeds begraven of gecremeerd).

Deze voorwaarden schaven aan de scherpe randjes van het voorstel. Want als de politie echt op geen enkele andere manier meer aan DNA-materiaal kan komen, dan is het toch beter om een afgegeven bloedsample uit het ziekenhuis op te vragen, dan om een graf open te maken?

Toch is er ook veel weerstand.

Is dit een eerste stap in het proces naar een landelijke DNA-databank, waarbij we niet eens de gelegenheid krijgen om zelf vrijwillig DNA af te staan? Moet ik voorzichtig worden als ik naar de huisarts ga omdat mogelijk mijn bloed wordt gebruikt in een juridisch proces?

Met de voorwaarden die nu worden geschetst, lijkt dat vergezocht. Maar wellicht is dit een eerste stap in de richting van het gebruik van medisch materiaal voor juridische opsporing.  En een stap dichter bij een toegangsbron tot het DNA van alle Nederlanders voor justitie.

 

Een kleine inventarisatie op facebook met de vraag: ‘Mag justitie jouw DNA-materiaal, wat jij hebt afgegeven voor medische doeleinden, gebruiken in de opsporing?’ resulteerde in een ongeveer 60/40 uitslag. Met 8 deelnemers is dit onderzoekje niet echt representatief, maar het resultaat is wel opvallend. Je kunt nog reageren; klik hier.

Voor- en nadelen van een landelijke DNA-databank

Er zijn al veel voor- en nadelen genoemd met betrekking tot een landelijke DNA-databank.

Een aantal op een rijtje:

Voordelen:

  • Meer misdrijven worden opgelost.
    In ieder geval zal de politie bij de meeste DNA sporen die ze vindt op een plaats delict, ook een donor kunnen vinden. En die donoren zijn lang niet altijd daders van misdrijven, maar wel personen die mogelijk iets meer kunnen vertellen. Over een slachtoffer, over een locatie, of over andere relevante zaken die het politieonderzoek weer verder helpt.
  • Kostenbesparing.
  • Als in een politieonderzoek sneller meer informatie kan worden verkregen van mensen wiens DNA op een locatie of voorwerp aanwezig is, kan de opsporing wellicht worden versneld en zijn opsporingsonderzoeken minder kostbaar.

Nadelen:

  • De delen van het DNA waarvan nu een DNA-profiel voor de opsporing wordt opgesteld, heeft volgens de huidige kennis geen functie in ons lichaam. Maar iedere dag worden nieuwe ontdekkingen gedaan. Wellicht ontdekt de wetenschap over enkele jaren toch de functies van de delen van het DNA dat we nu vastleggen in het DNA-profiel. Die informatie is dan van alle Nederlanders opgeslagen in een DNA-databank. En omdat we nu niet weten wat die informatie betekent, is het onverantwoord om nu informatie op te slaan waaraan we op een later moment wellicht een heel andere betekenis kunnen geven.
    Stel dat een deel van het DNA-profiel informatie herbergt over de aanleg van een persoon voor een bepaalde ziekte. Wellicht hebben dan verzekeringsmaatschappijen straks ook interesse in toegang tot deze databank.
  • Er wordt teveel waarde gehecht aan DNA sporen. DNA-onderzoek is een onderdeel van de opsporing. De techniek heeft zich sterk ontwikkeld. Hierdoor is het mogelijk om uit zeer kleine sporen al een DNA-profiel op te maken. Maar er zijn nog veel vraagtekens over hoe DNA-sporen op een locatie terecht komen. Regelmatig zijn er discussies tussen verschillende DNA-deskundige over de betekenis van de vondst van een DNA-spoor van iemand op een bepaalde locatie.
    Eveneens zijn de DNA-sporen die gevonden worden vaak niet optimaal. Er zijn sporen van meerdere donoren vermengd geraakt of de sporen zijn al aan het afbreken, waardoor het identificeren van een of meer donoren van een DNA-spoor zeer lastig is. Ook hier is vaak discussie over tussen verschillende deskundigen.

En nog twee overige zaken die worden genoemd, maar die ook nu al voorkomen:

  • Gevoelig voor hacken. Ieder systeem is gevoelig voor (digitale) inbraak. Ook de huidige DNA-databank is hiervoor gevoelig en moet zeer gedegen beveiligd worden. Dat is niet anders wanneer er meerdere profielen in de databank worden opgenomen.
  • Kwaadwillenden kunnen DNA planten op een locatie. Dat kan nu ook. Er zijn zelfs al verhalen bekend van zaken waarin de dader bewust sporen van anderen achterliet op zijn delict-locaties om de politie hiermee op een dwaalspoor te brengen.

Persoonlijke noot

Een landelijke DNA-databank heeft veel voordelen voor de opsporing van strafbare feiten. En de nadelen die er zijn kunnen goed worden afgedicht middels wetgeving.

Dit is echter in mijn ogen het probleem.

Wetgeving kan worden aangepast. Waar we 15 jaar geleden nog vonden dat alleen veroordeelden in de databank mochten worden opgenomen, wordt sinds 5 jaar ook verwantschapsonderzoek uitgevoerd, waarmee ook familieleden van personen die zijn opgenomen in de DNA-databank kunnen worden opgespoord. En inmiddels is ook toegestaan om uiterlijke kenmerken uit een DNA-profiel op te maken. En zo verandert de wetgeving voortdurend, waarbij er steeds meer mogelijk is met de gegevens die worden opgenomen in een databank.

Hiernaast worden er ook nog regelmatig fouten gemaakt. Opsporing is mensenwerk. En ook bij het geven van betekenis aan gevonden DNA-sporen komt mensenwerk kijken. Regelmatig zijn er discussies over een gevonden DNA-spoor. Is dat wel of niet van deze persoon afkomstig? Een DNA-spoor dat wordt gevonden is soms van zeer slechte kwaliteit, en geeft niet altijd een eenduidig beeld. Evenzo bij DNA-sporen die materiaal van meerdere personen bevat.

De vraag hoeveel personen hebben bijgedragen aan een dergelijk mengspoor en wie die personen zijn, kan op verschillende manieren worden beantwoord. Het is aan het oordeel van de deskundige. En die deskundigen zijn het niet altijd met elkaar eens.

Hierdoor ontstaan fouten, en kunnen er grote misstappen worden gezet.

Zolang de wetenschap ons nog voor vraagtekens zet en er geen regulering is waaruit blijkt dat de landelijke DNA-databank inderdaad alleen voor de opsporing van zware misdrijven wordt gebruikt en nergens anders voor, zal ik me verzetten tegen het afstaan van mijn DNA voor een landelijke databank.

 

Ik ben natuurlijk benieuwd naar jouw mening! Geef je mening via facebook of plaats een reactie hieronder.

Samen naar de waarheid!
Cynthia