Afgelopen week schreef ik over referentiemateriaal (vergelijkingsmateriaal). Dat materiaal is nodig om een spoor (bijvoorbeeld een vingerafdrukspoor) mee te vergelijken.
In het artikel van vorige week kan je lezen wat de makkelijkste manier is om aan gedegen referentiemateriaal te komen.
Vaak willen opdrachtgevers echter helemaal niet vragen om vergelijkingsmateriaal. Dat betekent immers ook dat (aan de betrokkene) moet worden aangegeven dat er een onderzoek plaatsvindt.
Hoe zit het dan met privacy in forensisch onderzoek?
Er is nog geen heldere en duidelijke regelgeving over het heimelijk verzamelen van forensisch referentiemateriaal.
Privacy in forensisch onderzoek
Ten behoeve van de bescherming van de privacy van betrokkenen, is in de regelgeving voor particulier onderzoekers wel normering opgenomen met betrekking tot het heimelijk verzamelen van gegevens.
Deze normeringen hebben onder andere betrekking op de inzet van verborgen camera’s en het heimelijk maken van foto’s en/of audio-opnamen.
Zoals gezegd is de normering opgesteld om de privacy van de betrokkene te beschermen. Maar in welke mate wordt de privacy van de betrokkene geschaad, als forensisch referentiemateriaal wordt verzameld?
DNA, vingerafdrukken, handschrift en stemgeluid laten we overal achter. Als iemand mij een handgeschreven brief stuurt, is de brief van mij en kan ik – in theorie – het aanwezige handschrift gebruiken voor een vergelijkend onderzoek, als dat later mogelijk mocht zijn.
Hier zit echter gelijk het discussiepunt.
Verschillende malen hebben opdrachtgevers bij ons aangegeven: “ik nodig betrokkene wel uit voor een gesprek, en dan geef ik hem een glas water. De vingerafdrukken die daarop achterblijven kunnen we dan wel gebruiken als vergelijkingsmateriaal”.
Hoe ethisch is het om op deze wijze materiaal te verzamelen of om ‘achtergelaten’ materiaal te gebruiken voor onderzoek?
In de wet- en regelgeving wordt bovenstaande werkwijze nergens verboden. Je kunt er echter wel vraagtekens bij zetten. Is het ethisch? Waarom wordt het dactyloscopisch signalement van deze betrokkene niet gewoon gevraagd?
Bovendien heeft deze wijze van het verzamelen van materiaal ook gevolgen voor het forensisch vergelijkend onderzoek. Op een glas blijven nooit volledige afdrukken achter, en je kunt nooit zeker zijn dat de aanwezige afdrukken afkomstig zijn van de betrokkene en niet van de persoon die het glas water heeft ingeschonken…
Normering voor particulier onderzoekers
In de normering voor particulier onderzoek is opgenomen dat een gesprek mag worden opgenomen als één van de gesprekspartners op de hoogte is van de opname. Als die ene de particulier onderzoeker is, moet hij zich voorafgaand aan het gesprek kenbaar maken als particulier onderzoeker.
Deze normering is echter gericht op de inhoud van het gesprek. Een bijzonder middel om belastende informatie op te kunnen nemen (mits voldaan wordt aan nader gestelde voorwaarden).
Er is geen normering die zich richt op het opnemen van een gesprek om vervolgens het stemgeluid te onderwerpen aan onderzoek.
Moeten we ons dan toch houden aan de gestelde voorwaarden?
(En ook hier geldt dat de heimelijk gemaakte opname niet de beste kwaliteit heeft voor een gedegen forensisch onderzoek.)
Het is een vraagstuk waar nog geen sluitend antwoord op is gegeven.
In de praktijk
In de praktijk zal de afweging steeds gemaakt moeten worden aan de hand van de situatie.
Als regel geldt dat altijd afgegaan moet worden op vrijwillige medewerking van de betrokkene. Als dat niet mogelijk is, kan in sommige situaties heimelijk gegevens worden verzameld mits de privacy van de betrokkene zoveel mogelijk beschermd blijft en het gebruik van heimelijk verzamelde gegevens in proportie staat tot de situatie die wordt onderzocht.
Welke algemene regels houdt FORENSICON aan?
Binnen FORENSICON hebben we veel nagedacht over dit vraagstuk. We houden ons in principe vast aan twee regels:
- Als het materiaal in het rechtmatige bezit is van de opdrachtgever en van voldoende kwaliteit en kwantiteit is om een gedegen onderzoek uit te voeren, kan het materiaal in principe worden gebruikt.
- Als het materiaal stiekem wordt verzameld ten behoeve van het onderzoek, zonder dat hierbij de bestaande normering in acht wordt genomen, zal in de regel geen onderzoek worden uitgevoerd.
Hiernaast voeren we wel onderzoek uit als een opdrachtgever sporen heimelijk heeft verzameld en hierbij alle normeringen in acht heeft genomen. We voeren in dit geval echter alleen een vergelijkend onderzoek uit tussen twee of meer sporen. In onze rapportage kunnen we immers niet opnemen dat één van beide sporen afkomstig is van een bepaald geïdentificeerd persoon; dat hebben we immers niet kunnen vaststellen.
Deze discussie wordt al lang gevoerd en komt in de praktijk regelmatig terug.
Wat vind jij ervan?
Wat is jouw mening met betrekking tot het heimelijk verzamelen van vergelijkingsmateriaal?
Geef in een reactie onder dit bericht jouw mening, wellicht kunnen we samen tot een goede normering komen met betrekking tot dit vraagstuk.
Samen naar de waarheid!
Cynthia
