Forensisch onderzoek is veelal gebaseerd op het vergelijken van eigenschappen van een spoor met eigenschappen van een referentie.
Hierbij is het spoor een – meestal gevonden – object waarvan we niet weten waar het vandaan komt. Dat kan gaan om een spoor dat is achtergelaten door een persoon (zoals een vingerafdruk, biologische vloeistof of een handschrift) of materiaal dat afkomstig is van een object (een restje poeder of een achtergebleven lakschilfer).
Referentiemateriaal
De referentie betreft een materiaal waarmee je het spoor kunt vergelijken om te zien of het spoor overeenkomt met de (eigenschappen van) het referentiemateriaal. In forensisch onderzoek betreft een referentiemateriaal, materiaal met een bekende herkomst.
Databases
Veel referentiemateriaal is verzameld in databases. Bijvoorbeeld de vingerafdrukkendatabase, de DNA-database en de autolakkendatabase. In deze databases staat een grote collectie van materialen met een bekende herkomst. Wanneer een spoor gevonden wordt, kan dit spoor worden vergeleken met alle referenties in de database. Als de eigenschappen van het gevonden spoor overeenkomen met één van de referenties in de database, zal deze overeenkomst leiden tot een identificatie van de herkomst van het gevonden spoor.
Privaat onderzoek
Deze databases zijn echter niet toegankelijk voor private onderzoekers.
In ieder privaat onderzoek zal naar een geschikte referentie van een materiaal moeten worden gezocht.
Tevens geeft de wet- en regelgeving aan dat de betrokkene in een privaat onderzoek vrijwillige toestemming dient te geven voor het afstaan en gebruik van zijn materiaal in een vergelijkend onderzoek.
En hier wordt nog wel eens geprobeerd om via een omweg toch aan het benodigde vergelijkingsmateriaal te komen.
Ik biedt deze meneer wel een glas water te drinken aan, dan kunnen we zijn vingerafdrukken van het glas halen. En ik pak wel een notitievelletje van zijn bureau, dan maak ik een kopie van zijn handschrift.
Naast dat het volgens de wet niet is toegestaan om dit materiaal als referentiemateriaal te gebruiken, is heimelijk referentiemateriaal verzamelen helemaal niet mogelijk. De verzamelde materialen zijn namelijk geen referentiematerialen.
De informatie (de vingerafdrukken of het handschrift) die van een glas of uit een notitieblaadje komen, betreffen op zichzelf namelijk ook sporen. Achtergelaten materialen.
Sporen vergelijken met sporen kan, maar dan is er nog geen duidelijkheid over de herkomst (donor) van de sporen. En dat is nu juist waar referentiemateriaal voor dient.
Herkomst en kwaliteit
Hoe kun je zeker weten dat de achtergebleven afdrukken op het glas van de persoon zijn die uit het glas heeft gedronken? En niet is achtergebleven van de handen van de persoon die het glas onder de kraan heeft gehouden? En hoe weet je zeker dat de betrokkene de persoon is die op het notitieblaadje heeft geschreven?
Tevens is het de vraag wat de kwaliteit betreft van de sporen die je bewust van iemand probeert te verzamelen. Wanneer iemand een glas vasthoudt, zal hij waarschijnlijk het glas meerdere keren aanraken en zodoende meerdere van zijn eigen afdrukken over elkaar heen op het glas achterlaten. Een glas wordt ook vaak vastgepakt met de zijkanten van de vingers en niet met de vingertoppen die we gebruiken voor vergelijkend vingerafdrukonderzoek. Een handschrift zal alleen kunnen worden gebruikt als referentiemateriaal wanneer er voldoende schrift (voldoende aanwezige karakters inclusief voldoende aanwezige lettercombinaties etc.) aanwezig is.
De twee belangrijkste eisen van referentiemateriaal worden niet behaald met het heimelijk verzamelen van sporen ter vergelijking.
Eveneens zal het onderzoeksresultaat – wanneer uitgevoerd met dit malafide vergelijkingsmateriaal – onbetrouwbaar zijn. En niet volgens de regels verkregen, dus niet bruikbaar in een eventueel (juridisch) vervolg.
Conclusie
Medewerking van een mogelijk betrokkene aan het afstaan van zijn materiaal ter vergelijking in een onderhavig onderzoek, zal niet altijd makkelijk te verkrijgen zijn. Maar, wanneer iemand niets te verbergen heeft, krijgt hij met het onderzoek ook een kans om aan te tonen dat hij niet de donor is van het materiaal dat als spoor is gevonden.
Werk volgens de regels, daarmee kom je het verst. Zeker in het opsporingswerkveld.
Samen naar de waarheid!
Cynthia
