Afgelopen week verscheen er op Scientias een link naar een artikel waarin wordt beschreven dat DNA-analyse niet altijd 100% zekerheid geeft omtrent een dader van een misdrijf.

DNA is niet meer weg te denken uit de wetenschap, en al helemaal niet meer uit de forensistiek. Het overgrote deel van de misdrijven wordt onderzocht (en al dan niet opgelost) met behulp van DNA-analysetechnieken.

Maar – zoals ook al uit het artikel blijkt – DNA is niet zaligmakend en leidt zeker niet altijd direct tot aan het adres van de dader van een misdrijf.

In dit artikel beschrijf ik nog 5 zaken die in realiteit niet altijd zo perfect werken als soms wordt gedacht.

1. Een (forensisch) onderzoek na een misdrijf duurt onnodig lang

Het kan soms wel meer dan een jaar duren voordat na een misdrijf een start kan worden gemaakt met de vervolging van een verdachte. Het duurt soms maanden voordat onderzoeksresultaten bekend zijn of een verdachte kan worden aangehouden.
Na een misdrijf zijn er vele en vele sporen te vinden op een onderzoekslocatie. Een onderzoek op een plaats delict of plaats incident kan soms tot wel dagen duren. Het onderzoek aan al de verzamelde sporen duurt daarna nog veel langer.

Van alle sporen die worden aangetroffen op een locatie, is vaak 90% niet gerelateerd aan het misdrijf dat wordt onderzocht. Omdat dat vooraf vaak niet kan worden gezien, worden de sporen wel onderzocht, waarna op basis van de resultaten de relevantie voor het opsporingsonderzoek wordt vastgesteld.
Zo worden bijvoorbeeld vele getuigen gehoord, waarvan er vaak maar een zeer klein percentage over relevante informatie beschikt. Deze relevantie kan echter pas op een later moment vastgesteld. De informatie moet dus wel worden verzameld. En dit kost tijd.

Na afloop van een onderzoek, wordt alleen nog maar gesproken over de relevante informatie. In de media en in de rechtszaak wordt alleen de relevante informatie die heeft geleid tot de verdachte en de reconstructie van het delict benoemd. Alle overige informatie die is verzameld en die niet relevant is gebleken wordt niet meer besproken. Maar deze informatie is wel onderzocht. 

2. Als een dader geen handschoenen draagt, leiden zijn vingerafdrukken naar zijn identiteit

Vingerafdrukken zijn goede identificerende sporen. Sommige wetenschappers beweren dat vingerafdrukken nog unieker voor een persoon zijn dan het DNA-profiel.

Op een onderzoekslocatie worden echter maar zeer zelden perfecte vingerafdrukken aangetroffen. In televisieseries worden altijd keurig nette pappilairlijnenpatronen gevonden die in een digitaal systeem leiden tot een perfecte match met een persoon. In de praktijk worden zo goed als altijd alleen maar gedeeltelijke (partiële) afdrukken aangetroffen. Vaak staan er meerdere afdrukken over elkaar heen of zijn de afdrukken zo versmeerd dat ze niet bruikbaar zijn voor vergelijkend onderzoek.

Vingerafdrukspecialisten zijn heel goed in hun werk en vinden regelmatig matches tussen aangetroffen vingerafdruksporen en referentieafdrukken in de databank, maar heel vaak worden ook alleen maar onbruikbare ‘vingerafdrukvegen’ aangetroffen.

3. Met behulp van forensisch digitaal onderzoek kunnen alle handelingen op een computer worden teruggevonden

Middels digitale forensische technieken kan veel worden teruggevonden, heel veel. Maar helaas kunnen digitaal forensisch onderzoekers ook niet alles. Gegevens die reeds zijn overschreven, zijn niet meer volledig te reconstrueren en bij het terugvinden van historische gegevens van bijvoorbeeld telefoongesprekken (oproepen), kan de inhoud van het gesprek niet worden teruggevonden.

Iets wat ook niet mogelijk is met behulp van digitaal forensisch onderzoek, is het terugvinden van de persoon wie bepaalde handelingen heeft uitgevoerd. Gegevens terugvinden is vaak wel mogelijk, maar het is zeer zeer moeilijk om aan te tonen wie er achter het toetsenbord heeft gezeten en de handelingen heeft uitgevoerd.

4. Forensisch onderzoek levert altijd goed bewijsmateriaal op

Forensisch onderzoek richt zich op het onderzoek naar informatie in sporen die achterblijven na een incident. Hierbij worden vele sporen onderzocht, en in veel van deze sporen wordt geen informatie gevonden die daadwerkelijk een relatie heeft met het incident. Omdat forensisch onderzoek zich ook veelvuldig richt op sporen die met het blote oog niet zichtbaar zijn (vingerafdrukken op een anonieme brief, DNA sporen, …), wordt er regelmatig ook ‘geen resultaat’ gevonden bij een forensisch onderzoek.

Het tegenovergestelde wordt ook wel eens beweerd:

5. Er worden veel fouten gemaakt bij forensisch onderzoek

Als er een fout wordt gemaakt in een forensisch onderzoek, wordt dit breed uitgemeten in de media. Natuurlijk gaat er wel eens iets mis, maar in bijna alle gevallen worden fouten op tijd herkend en opgelost voordat er conclusies aan de onderzoeken worden verbonden.

Forensisch onderzoek is niet zaligmakend. Het dient slechts als ondersteuning om bewijsmiddelen te verzamelen in een onderzoek.

Nogmaals – er worden zeker fouten gemaakt bij de uitvoering van forensisch onderzoek; overal worden fouten gemaakt – de betekenis die aan forensische onderzoeksresultaten wordt gegeven is echter veel belangrijker en kan tevens de fouten onderscheppen. Wanneer in een onderzoek het forensische resultaten leiden naar persoon A, en alle overige onderzoeken leiden naar persoon B, moet nauwkeurig worden gekeken hoe dit kan. Blind vertrouwen in forensische onderzoeksresultaten mag nooit gebeuren.

Misvattingen en de realiteit

Er zijn veel misvattingen over forensisch onderzoek. Veel aspecten van de realiteit van het dagelijkse werk van forensisch onderzoekers is niet zichtbaar voor de buitenwereld.

De werkelijkheid is dat forensisch onderzoekers zich voortdurend begeven in een volledig onbekend en onzichtbaar pad, dat pas duidelijk wordt na afloop van het werk. En dan lijkt het zo logisch.

Voortdurend moeten afwegingen worden gemaakt tussen de mogelijkheden van de wetenschap en de onderhavige situatie. En deze afwegingen kunnen grote gevolgen hebben voor het vervolg en alle betrokkenen.

Daarom is forensisch onderzoek geen wondermiddel, maar een methode die zeer veel duidelijkheid kan geven over situaties, wanneer de juiste waarde ervan steeds wordt erkent.

Samen naar de waarheid!
Cynthia