Beïnvloeding van waarnemingen
Wanneer er een incident heeft plaatsgevonden, is een eerste (natuurlijke) reactie van omstanders en betrokkenen om een verklaring te zoeken voor hetgeen gebeurd is.
De media smullen hiervan. Bij verschillende actualiteitenprogramma’s worden buren, familieleden en andere aanwezige geïnterviewd en gevraagd naar hun mening.
De onbevredigende reactie van woordvoerders van onderzoeksorganisaties : ‘We kunnen hier niets over zeggen’ , ‘we kunnen momenteel nog geen uitspraken doen over de toedracht’, ‘we kunnen niet bevestigen dat we iemand hebben aangehouden’, etcetera, leiden ertoe dat mensen zelf gaan speculeren op basis van dat wat ze (denken te) hebben gezien, hebben gehoord of (denken te) weten over de situatie.
Helaas leidt dit ook vaak tot vertekende beelden en getuigenverklaringen die gebaseerd zijn op gedachten van anderen en niet op daadwerkelijk eigen waarnemingen.
Herkomst van getuigenverklaring
Wanneer een getuige een verklaring aflegt, is het dus van belang dat goed wordt doorgevraagd naar de herkomst van de informatie.
In het strafrecht is dit verankerd in het Wetboek van Strafvordering: ‘Onder verklaring van een getuige wordt verstaan zijne bij het onderzoek op de terechtzitting gedane mededeeling van feiten of omstandigheden, welke hij zelf waargenomen of ondervonden heeft’ (art. 342 WvSv).
Ofwel: een getuige mag alleen verklaren over datgene wat hij zelf heeft waargenomen of ervaren.
De onderzoeker (of de rechter) zal altijd moeten vragen hoe de getuige weet wat hij weet. En als de getuige hierbij verklaart dat hij het heeft gehoord van iemand anders of in de media heeft gelezen, gehoord of gezien, maar niet zelf heeft waargenomen, kan zijn verklaring niet worden meegenomen als getuigenverklaring. De persoon van wie de getuige de informatie heeft gehoord, kan uiteraard wel optreden als getuige (mits deze getuige wel de informatie uit eigen waarneming kent).
In juridische trajecten zal het vaak gaan om informatie die niet zomaar geverifieerd kan worden. Eén of meerdere getuigen hebben iets gezien, gehoord, geroken of gevoeld. Men kan onderzoeken of de getuige zich niet heeft vergist of niet liegt, maar deze opties kunnen nooit volledig worden uitgesloten.
Om deze reden mag het bewijs van schuld nooit worden aangenomen op basis van de verklaring van één getuige. De verkregen informatie moet altijd worden ondersteund door andere bewijsmiddelen.
Forensische sporen
Ditzelfde geldt voor forensische sporen. Eén van de krachten van forensische sporen is dat ze niet liegen en niet worden vervormd door (psychologische) redenen, zoals invloeden uit de media of verklaringen van anderen.
Toch zijn er ook valkuilen met forensische sporen. En ook bij forensische sporen is het belangrijk dat de herkomst goed wordt bekeken voordat waarde wordt gehecht aan forensische onderzoeksresultaten. In de blog van volgende week vertel ik hier meer over.
Samen naar de waarheid!
Cynthia
